نگراني درباره بزرگترين آزمايشگاه دنيا
بزرگترين شتاب‌دهنده ذرات دنيا (LHC) كه از آن به عنوان بزرگترين و مجهزترين آزمايشگاه تحقيقاتي جهان نيز ياد مي‌شود از سپتامبر سال گذشته (شهريور 87) حيات خود را آغاز كرد، اما به دليل بروز برخي نواقص فني هم‌اكنون چند ماهي است به خواب رفته، اما با تلاش محققان مركز تحقيقات هسته‌اي اروپا (سرن) كه در ژنو سوئيس واقع شده است بزودي مهياي ادامه كار خود مي‌شود. آنچه كه در ماه‌هاي گذشته و همزمان با از كار افتادن موقتي اين مجموعه عظيم آزمايشگاهي روي داده است از بروز برخي شايعات و نگراني‌هاي مرتبط با آنها درخصوص وضعيت خاموش اين آزمايشگاه و خطرات احتمالي آن براي ساكنان زمين حكايت دارد، اما حقيقت چيز ديگري است.
چرا طرح عظيم LHC براي برخي ساكنان زمين نگراني‌هايي را به همراه داشته است؟ در تشريح اين مسأله و در نهايت رسيدن به جايي كه بتوان با استنادات علمي چنين نگراني‌ها و شايعاتي را رد كرد بايد ابتدا به فرآيندي كه در اين آزمايشگاه زير زميني روي مي‌دهد، پرداخت. در مجموعه عظيم آزمايشگاهي LHC ساختار حلقه‌اي غول پيكري قرار دارد كه در آن ذرات مسافتي بالغ بر 27 كيلومتر را در وضعيت پرتاب طي مي‌كنند. برخورد اين ذرات در سرعت‌هاي بسيار بالا نتايجي در بردارد كه مهم‌ترين آنها كشف اسرار مختلف نهفته در دل مواد و در نتيجه چگونگي پيدايش عالم است.
طرح شتابگر عظيم LHC كه با هزينه 9 ميليارد دلار و به عنوان بزرگترين و پيچيده‌ترين دستگاهي است كه تاكنون توسط بشر ساخته شده است در زير زمين و در ناحيه مرزي فرانسه و سوئيس قرار دارد. آزمايشاتي كه در اين مركز صورت مي‌گيرد با هدف افزايش دانش بشر نسبت به طبيعت بوده و با مشاركت گروهي متشكل از 7 هزار دانشمند و فيزيكدان و با حضور 80 كشور جهان طراحي شده و از لحاظ عمق و حجم اطلاعات و فعاليت‌هاي علمي بزرگترين طرح علمي بشر محسوب مي‌شود. در اين مجموعه آزمايشگاهي ريز سياهچاله‌هاي ميكروسكوپي ايجاد مي‌شود كه مربوط به ايجاد انفجاراتي لحظه‌اي اما بزرگ است. در حقيقت دانشمندان تلاش مي‌كنند در طول انجام چنين برخوردها و تشكيل سياهچاله‌هايي از اين دست به نوعي شكل گيري اوليه عالم را شبيه سازي كنند. نكته جالب اينجاست كه آغاز برخي نگراني‌ها و شايعات درخصوص فعاليت LHC از همين جا آغاز مي‌شود. در هفته‌ها و ماه‌هاي اخير افزايش آگاهي مردم درخصوص چگونگي فرآيندهاي برنامه‌ريزي شده براي LHC موجب شده تا برخي انجام آنها را براي ادامه حيات زمين خطرناك عنوان كنند. در گزارش‌هايي آمده است: نگراني برخي مردم جهان بويژه اروپايي‌ها مبني بر آن است كه ايجاد چنين شرايطي اگر از كنترل و برنامه‌ريزي دانشمندان خارج شود مي‌تواند تبعات و نتايج باورنكردني‌اي به همراه داشته باشد تا آنجا كه ديگر اثري از زمين نخواهد بود. از آن گذشته، آغاز فعاليت‌هاي اين طرح با نقص همراه بوده است و از اين‌رو شايد بتوان اين نگراني را نيز قابل توجيه دانست كه با خارج شدن امور از كنترل دانشمندان و فيزيكدانان آنچه نبايد اتفاق افتد روي دهد.
چنين نگراني‌هايي گرچه از بعد تئوري قابل بحث است، اما نكته اصلي اينجاست كه در اين طرح عظيم آزمايشگاهي كه با صرف بودجه‌اي نزديك به 10 ميليارد دلار همراه بوده است، از بالاترين تكنيك‌ها و امكانات كنترلي بهره گرفته شده است تا جاي هيچ گونه نگراني درخصوص تداوم فعاليت‌هاي آن بر جاي نماند. اما اين تنها بخشي از پاسخ دانشمندان طرح LHC به چنين شايعات و نگراني‌هايي است. با دقت به آنچه در اين آزمايشگاه روي داده و خواهد داد اين نكته روشن مي‌شود كه چنين فرآيندهايي هم اكنون و حتي در دوران‌هاي گذشته و همزمان با حيات زمين و ديگر اجرام آسماني به صورت طبيعي در حال رخ دادن بوده است.
از آن گذشته برخورد دهنده هادرون مانند ديگر برخورد دهنده‌ها، پديده طبيعي پرتوهاي كيهاني را تحت شرايط كنترل شده آزمايشگاهي بازسازي كرده و امكان مطالعه دقيق آنها را فراهم خواهد آورد. پرتوهاي كيهاني ذراتي هستند كه خارج از فضاي زمين توليد شده و انرژي برخي از آنها بسيار فراتر از انرژي ايجاد شده در هادرون خواهد بود. طي ميلياردها سال گذشته، طبيعت تعداد زيادي از برخوردهاي مشابه برخورد هادرون را با انرژي بيش از آن در زمين به وجود آورده است و همان‌طور كه قابل مشاهده است زمين همچنان در حال ادامه حيات است. كل جهان هستي در هر ثانيه بيش از 10 ميليون ميليون آزمايش مشابه آزمايش هادرون را به انجام مي‌رساند و احتمال وجود هر نوع خطري با آنچه در سيارات و ستاره‌هاي ديگر مشاهده مي‌شود كاملا متناقض است.
گذشته از اين توضيحات، دانشمندان اين طرح هم‌اكنون خود را براي راه‌اندازي مجدد اين مجموعه عظيم آزمايشگاهي آماده مي‌كنند. بر اساس پيش‌بيني‌هاي صورت گرفته LHC از اواخر ماه سپتامبر و با آزاد كردن نخستين سري از تابش‌هاي پروتوني فعاليت مجدد خود را آغاز خواهد كرد. بي‌شك اين لحظه بشدت مورد توجه دانشمندان و فيزيكداناني قرار دارد كه طي 15 سال گذشته كه برنامه طراحي و ساخت LHC آغاز شده است، همواره به دنبال يافتن پاسخي براي هزاران پرسش علمي و تحقيقاتي خود بوده‌اند. اين مجموعه عظيم آزمايشگاهي فرصت مناسبي در اختيار دانشمندان و فيزيكدانان سراسر جهان قرار مي‌دهد تا بيش از گذشته به درون ساختارهاي اتمي و انرژي نهفته در مواد نفوذ كنند. در حال حاضر در گوشه و كنار جهان سيستم‌هاي برخورد دهنده مشابهي فعاليت دارند، اما آنچه به عنوان نقطه تمايز اين دستگاه و ديگر دستگاه‌ها به شمار مي‌آيد انرژي هنگفتي است كه بر اثر برخورد ذرات با يكديگر در آن آزاد مي‌شود. تاكنون دانشمندان تنها موفق به آزادسازي يك ترا الكترون ولت انرژي در ديگر سيستم‌هاي برخورد ذرات بوده‌اند، اما اكنون برنامه‌ريزي گسترده‌اي براي افزايش اين رقم به 7 ترا الكترون ولت است كه در صورت به حقيقت پيوستن مي‌توان از آن به عنوان يكي از نقاط عطف تاريخ علم ياد كرد. دانشمنداني كه در مجموعه آزمايشگاهي سرن در حال فعاليت شبانه‌روزي هستند اميدوارند از نتايج آزمايش‌هاي خود در سرن گام تازه‌اي در افزايش درك بشر از حوادث مربوط به پس از انفجار بزرگ و پيدايش عالم برداشته و در عين حال با نگاهي به جلو در نظر دارند تا از نتايج مربوط به برخورد ذرات در شتاب‌دهنده راهكارهاي نوين درماني براي بيماري‌هاي مختلف نظير سرطان ارائه كنند. بي‌شك اهميت و عظمتLHC و نتايج ارزشمندي كه براي ساكنان زمين به همراه خواهد داشت در آينده نه چندان دور بيشتر و بيشتر نمود پيدا خواهد كرد.
نظرات شما عزیزان:
